Yas Tutan Bir Arkadaşa Nasıl Yardım Edilir?
Yas söz konusu olduğunda hepimiz zorlanıyoruz, öyle değil mi? Elini tutmayı ya da yanına gitmeyi geçtim, çoğu zaman bir telefon açıp taziye sunmak bile zor geliyor. Oysa nasıl ki bir bebeğin doğumunu kutlamak doğal geliyorsa, bir kaybın ardından taziyeyi dile getirmek de o kadar insani olmalı.
Eminim hepimiz benzer düşüncededir ki, yasta olan bir yakınımız için ufak ya da büyük bir şeyler yapma ihtiyacı hissediyoruz.Ama iş ‘nasıl yapmalı?’ sorusuna geldiğinde çoğumuz zorlanıyoruz. İşte Megan Devine “İyi Hissetmek Zorunda Değilsin” isimli kitabında tüm bunları madde madde toparlamış. Buraya da aynen eklemek istedim, çünkü bunları herkesle paylaşabilmek için kendi sitesinde basılabilir bir kopyasını da sunmuş. Belli ki herkese ulaşsın, herkes faydalansın istemiş. Ve diyor ki, “Size yardım etmek isteyen arkadaşlarınıza ve ailenize vermek için bu yazının bastırılabilir bir kopyasını www.refugeingrief.com/help-grieving-friend adresinde bulabilirsiniz”.
Belki sizin de yasına destek vermek istediğiniz bir yakınınız vardır ve umarım ki size bu notlar ilham olur…
1. Yas, yas tutana aittir.
Arkadaşınızın yasında merkezi değil, destekleyici bir rolünüz vardır. Bu garip bir şey gibi görünebilir. Yas tutan insanlara verilen tavsiyelerin, önerilerin ve yapılan “yardımların” çoğu, onlara yası daha farklı yaşamaları veya kendilerini olduğundan daha farklı hissetmeleri gerektiğini söyler. Yas çok kişisel bir deneyimdir ve tamamen onu yaşayan kişiye aittir. Bu sizin başınıza gelseydi, her şeyi çok farklı şekilde yapacağınızı inanabilirsiniz. Umarız bunu öğrenme şansınız olmaz. Bu yas arkadaşınıza aittir: Ona ayak uydurun.
2. Anda kalın ve gerçeği söyleyin.
Arkadaşınızın şimdiki hayatı bu kadar acıyla doluyken, geçmiş ya da gelecek hakkında konuşmak size cazip gelebilir. Ama kendiniz veya arkadaşınız için geleceğin nasıl olacağını bilemezsiniz; “ileride” her şey daha iyi olabilir de olmayabilir de. Arkadaşınızın hayatının geçmişte iyi olması, şimdiki acısıyla yaptığı adil bir takas değildir. Şu an acısı çok şiddetli olsa bile, arkadaşınızla birlikte mevcut anda kalın.
Arkadaşınızı yatıştırmak amacıyla durum hakkında genelleştirilmiş şeyler söylemek de size cazip gelebilir. Kaybettiği kişinin “buradaki görevini tamamladığını” veya “şu anda daha iyi bir yerde” olduğunu bilemezsiniz. Geleceğe dayalı, her şeyi bilen, genelleştirilmiş basmakalıp sözler ona yardımcı olmaz. Gerçeğe bağlı kalın: Bu canını acıtıyor, biliyorum. Seni seviyorum. Buradayım.
3. Düzeltilemez olanı düzeltmeye çalışmayın.
Arkadaşınızın kaybı düzeltilemez, onarılamaz veya çözülemez. Acı daha iyi hale getirilemez. Lütfen 2. maddeye bakın. Düzeltilemeyeni düzeltmeye çalışan sözler söylemeyin, bu yeterli olacaktır. Acıyı dindirmeye çalışmayan bir arkadaşa sahip olmak tarifsiz bir rahatlamadır.
4. Yakıcı, dayanılmaz acıya tanık olmaya istekli olun.
3. maddeyi uygularken 4.’yü yapmak çok, çok zordur.
5. Bu sizinle ilgili değil.
Acı çeken biriyle birlikte olmak kolay değildir. Böyle durumlarda sorular, stres, öfke, korku, suçluluk gibi birçok şey ortaya çıkacaktır. Duygularınız muhtemelen incinecektir. Kendinizi görmezden gelinmiş, yaptıklarınız takdir edilmemiş gibi hissedebilirsiniz. Arkadaşınız bu durumda iken ikinizin ilişkisinde kendisine düşen kısmı pek iyi yönetemeyebilir. Lütfen bunu kişisel olarak algılamayın ve lütfen sinirinizi ondan çıkarmayın. Lütfen böyle zamanlarda sırtınızı yaslayacak diğer dostlarınıza dönün; arkadaşınızı desteklerken sizin de desteklenmeniz önemlidir. Şüpheye düştüğünüzde 1. maddeye bakın.
6. Öngörün, sormayın.
Arkadaşınıza “Bir şeye ihtiyacın olursa beni ara” demeyin çünkü aramayacaktır. Bir şeye ihtiyacı olmadığı için değil, bir ihtiyacı tespit etmek, bu ihtiyacı kimin karşılayabileceğini düşünüp bulmak ve sonra bir telefon açıp sormak enerji seviyesinin, kapasitesinin veya ilgisinin ışık yılı ötesinde olduğu için. Bunun yerine somut tekliflerde bulunun: “Perşembe günü saat 16:00’da çöpünü çıkarmak için orada olacağım.” veya “Her sabah işe giderken uğrayıp köpeğini gezdireceğim.” gibi. Güvenilir olun.
7. Tekrar eden işleri halledin.
Bu ağır yas tutma işini arkadaşınız yerine siz yapamazsınız (bkz.1.madde) ancak onun için “normal” yaşam gereksinimlerinin yükünü azaltabilirsiniz. Onun adına yapabileceğiniz tekrar eden görevler veya işler var mı? Köpeği gezdirmek, biten ilaçları yenilemek, kar küremek ve postalarını getirmek gibi günlük işler iyi seçimlerdendir. Arkadaşınızı bu küçük, sıradan şeylerle destekleyin. Bunlar sevginin somut kanıtlarıdır.
Lütfen önce arkadaşınıza danışmadan geri dönüşü olmayan (çamaşır yıkamak ya da evi temizlemek gibi) şeyler yapmamaya çalışın. Kanepenin yanındaki boş soda şişesi çöp gibi görünse de daha geçen gün kocası tarafından oraya bırakılmış olabilir. Kirli çamaşırlar onun kokusunu taşıyan son şeyler olabilir. Nereye varmaya çalıştığımı anlıyorsunuz, değil mi? Sizin için küçük ve sıradan görünen şeyler şu an onun için çok değerli olabilir. Bu yüzden önce sorun.
8. Planları birlikte ele alın.
Böyle zamanlarda duruma bağlı olarak, tabut alışverişi, morg ziyaretleri, odaların veya evlerin yeniden düzenlenmesi ve tasfiye edilmesi gibi ilgilenilmesi gereken zor görevler olabilir. Yardım etmeyi teklif edin ve teklifinizi havada bırakmayın. Bu görevlerin yerine getirilmesinde arkadaşınıza ayak uydurun. Onun yanındaki varlığınız etkili ve önemlidir; kelimeler genellikle gereksizdir. 4.maddeyi hatırlayın: Orada bulunun ve tanık olun.
9. Gereksiz müdahaleleri önleyin.
Desteğini göstermek isteyen insanların akın etmesi, acısı henüz çok taze olan biri için ciddi anlamda bunaltıcı olabilir. Dolayısıyla arkadaşınız bu çok kişisel ve mahrem dönemde kendini akvaryumdaki bir balık gibi hissetmeye başlayabilir. Kendinizi dış dünyaya bilgi aktarmaktan veya iyi dileklerini iletmek isteyenleri organize etmekten sorumlu kişi olarak atayarak arkadaşınızı koruyup, kollayabilirsiniz. Böyle zamanlarda manevi bekçiler gerçekten yardımcı olur.
10. Eğitin ve savunun.
Diğer arkadaşların, aile üyelerinin ve sıradan tanıdıkların arkadaşınız hakkında bilgi istediğini görebilirsiniz. Bu aşamada çaktırmadan da olsa harika bir eğitimci olabilirsiniz. “Daha iyi olduğu anlar da var, daha kötü olduğu anlar da ve bu uzun bir süre böyle olacak. Büyük bir kayıp hayatın her detayını değiştirir.” gibi yanıtlarla onun yasını normalleştirebilirsiniz. Biri arkadaşınızın ileride nasıl olacağına dair sorular sorarsa da “Yas, asında asla geçip gitmez. Kişi onu farklı biçimlerde yanında taşır” gibi sözler söyleyebilirsiniz.
11. Sevgi.
Her şeyden önce ona sevginizi gösterin. Ortaya çıkın. Bir şeyler söyleyin. Bir şeyler yapın. Arkadaşınızın hayatında açılan boşluğun yanında, gözünüzü kırpmadan veya ona sırtınızı dönmeden durmaya istekli olun. Sorularınıza cevap alamama ihtimalini kabul edin. Dinleyin. Orada olun. Onunla anda kalın. Arkadaş olun. Sevgi olun. Kalıcı olan tek şey sevgidir.
